Tiroid, U veya H harfine benzeyen, boynun ön kısmında adem elmasının hemen altında bulunan, vücudun enerjiyi kullanma şeklini kontrol eden küçük kelebek şeklindeki endokrin bezidir. Endokrin sisteminin bir parçası olan tiroid bezi tiroksin ve triiyodotironin hormonlarının üretiminden sorumludurlar.
Tiroid bezinin ana rolü vücudun tükettiği gıdaları enerjiye dönüştürme süresi olan metabolizma hızını kontrol etmek olup, ürettiği T3 ve T4 hormonlarıyla birlikte metabolizmanızın düzenlenmesine yardım eder. Bu hormonlarla birlikte ayrıca hipofiz bezi de, tiroide vücudun bu hormonlardan ne kadarına ihtiyaç duyduğunu söylemekle görevlidir.
Metabolizmanın yanı sıra kalbin nasıl attığından kilo alımına, kolesterol seviyesinden adet döngüsüne kadar birçok fonksiyonun düzgün çalışmasına katkı sağlayan tiroid, bozulduğunda ve sorun yaşadığında çeşitli tiroid hastalıklarına neden olur.
Tiroid hastalıklarının başında hipertiroid, hipotiroid, guatr ve tiroid kanseri gelir. Hipertiroiod tiroidin çok çalışması durumu iken hipotiroid ise tiroid bezinin olması gerektiğinden daha az çalıştığı durumu ifade eder. Örneğin bir diğer hastalık olan tiroidit de tiroid bezinin iltihaplanmasıdır.
Hangi Hormonları Üretir?
Aynı zamanda bir endokrin bezi olarak bilinen tiroid bezi birçok hormonun üretilip salgılanmasında önemli bir rol üstlenir. Tiroid bezinin ürettiği ve salgıladığı hormonlar şu şekilde ifade edilebilir:
Tiroksin (T4): T4 hormonu olarak da bilinen tiroksin, tiroidin ürettiği ve salgıladığı birincil hormondur. Tiroid bezi bu hormondan en iyi şekilde faydalansa da T4 hormonunun metabolizma üzerinde çok fazla etkisi yoktur. Eğer tiroid bezi T4'ü kan dolaşımına salgılarsa, deiyodinasyon adı verilen bir işlemle bu hormon T3'e dönüşebilir.
Triiyodotironin (T3): Tiroid bezi T4'e kıyasla daha az miktarda T3 hormonu üretir ancak T3 hormonu metabolizma üzerinde T4'ten çok daha fazla etkiye sahiptir. Bu sebeple T3 hormonunun işlevsel bir şekilde çalışması metabolizma sağlığı açısından önemlidir.
Ters triiyodotironin (RT3): Tiroid bezi T3'ün etkilerini tersine çeviren çok az miktarda ters triiyodotironin RT3 hormonu üretir.
Kalsitonin hormonu: Kalsitonin hormonu, kandaki kalsiyum miktarını düzenlemeye yardımcı olan ve tiroid tarafından üretilip salgılanan bir hormondur.
Tiroid hormonları üretmek için tiroid bezinin iyot, (en yaygın olarak iyotlu sofra tuzu) ve suda bulunan bir elemente ihtiyacı vardır. Çünkü tiroid bezi iyotu hapseder ve tiroid hormonlarına dönüştürür. Vücutta çok az veya çok fazla iyot varsa, bu durum tiroidinizin ürettiği ve salgıladığı hormon seviyesini etkileyebilir.
Tiroid hormonlarının etkilediği vücut fonksiyonları şöyle sıralanabilir:
- Vücudun enerjiyi nasıl kullandığı (metabolizma)
- Kalp atış hızı
- Nefes alışverişi
- Sindirim süreci
- Vücut ısısı
- Beyin gelişimi ve zihinsel aktivite
- Cilt ve kemik sağlığı
- Doğurganlık
Tiroid Belirtileri Nelerdir?
T3 ve T4 hormonlarını üretmekle sorumlu olan tiroid normalden az ya da çok çalışması durumunda kişide fiziksel ve zihinsel durumu etkileyen bazı belirtiler görülür. Tiroid bezi çok çalışırsa sinirlilik hali, uyku sorunları, kilo kaybı, terleme, ısı hassasiyeti ve göz tahrişi gibi belirtiler görülürken, tiroid bezi az çalışırsa yorgunluk, hızlı kalp atışı, yoğun adet kanamaları, ses kısıklığı, soğuk hassasiyeti, kaç güçsüzlüğü ve saçlarda kırılganlık yaşanır.
Tiroid belirtileri şunları içerir:
- Seste değişiklik
- Kilo alma
- Boyunda yumru veya şişlik oluşumu
- Çarpıntı
- Vücut ısısında değişiklik (üşüme, terleme)
- Yorgun hissetme ve halsizlik
- Depresif olma, kaygı ve huzursuzluk yaşama
- Saç dökülmesi
- Kas ve eklemlerde ağrı
- Adet dönemlerinde düzensizlik ve ağrı
- Kabızlık
- Cilt kuruluğu ve tırnakların kırılganlaşması