Moldova'nın güneyinde yer alan özerk Gagauzya bölgesi, yalnızca coğrafi değil, kültürel olarak da Türk dünyasının en uç noktalarından biri. Bu küçük ancak tarihsel olarak önemli topluluk, bugünlerde dil ve kimlik temelli bir eğitim reformuyla yeniden dikkatleri üzerine çekiyor.
Gagauzya Halk Meclisi tarafından sunulan yeni Eğitim Yasası Tasarısı, Gagauz dilinin tüm eğitim kurumlarında –hatta Rumen diliyle eğitim veren okullarda dahi– güçlendirilmesini hedefliyor. Ayrıca tasarı, Gagauz halkının tarihinin bilimsel nesnellik temelinde öğretilmesini ve "Rumenlerin ve Genel Tarih" ders kitaplarının bu bağlamda yeniden düzenlenmesini öngörüyor.
Gagauzlar, Oğuz boylarından gelen, Hristiyan Ortodoks inancına sahip Türk topluluklarından biri. Kültürel kimliklerini, dillerini ve geleneklerini yüzlerce yıl boyunca korumayı başarmış olmalarına rağmen, özellikle Sovyet sonrası dönemde bu değerler ciddi erozyona uğradı. Eğitim reformu, Gagauz Türkçesi’nin yaşatılması ve yeni nesillere aktarılması için hayati bir adım olabilir.
Bu gelişme, yalnızca Gagauzya için değil; Tataristan’dan Doğu Türkistan’a, Kırım’dan Uygurlara kadar Türk dünyasının farklı coğrafyalarında dil ve kimlik mücadelesi veren tüm topluluklar için örnek niteliği taşıyor.
Dünyanın farklı yerlerinde yaşayan azınlık toplulukları için ana dilde eğitim, sadece pedagojik değil, aynı zamanda kültürel bir hayatta kalma meselesi. UNESCO verilerine göre, dünyada her iki haftada bir dil kayboluyor. Gagauzya'nın yeni eğitim hamlesi, bu kayıplara karşı bir duruş ve model olabilir.
Ancak Gagauzya'nın bu girişimi, Moldova merkezi hükümetiyle daha önce yaşanan yargı krizlerinden dolayı anayasal sınırları ve özerklik tartışmalarını da yeniden gündeme getirdi. Daha önce kabul edilen benzer bir yasa mahkeme tarafından iptal edilmişti.
Kültürel kimlik üzerine çalışan Türkologlara göre, bu tür yasalar sadece azınlıkların kimliğini değil, bölgesel barış ve istikrarı da olumlu yönde etkileyebilir. Eğitim üzerinden verilen haklar, ayrışmayı değil; güven ve saygıya dayalı birlikte yaşamı pekiştirir.
