İki rakip ülke açısından gerilimin fitilini ateşleyecek hamle ile ilgili Çin, Filipin topraklarında bayrak açarak fotoğraf çekindi. Çin devlet televizyonu CCTV'nin askeri kanalında cumartesi günü yayınlanan habere göre, Çin Sahil Güvenlik birimleri Sandy Cay üzerinde "deniz kontrolü uyguladı ve egemenlik haklarını hayata geçirdi." Haberde, sahil güvenlik personelinin Spratly Adaları'nda yer alan bu resif üzerinde Çin bayrağını açarak egemenlik ilan ettiği belirtildi ve bu anın fotoğrafı paylaşıldı.
Çin'in, Güney Çin Denizi'nin neredeyse tamamında hak iddia ettiği biliniyor. Sandy Cay üzerinde bayrak dikilmesi, Pekin'in yıllardır işgal edilmemiş bir kara parçasında resmi olarak egemenlik ilan ettiği ilk olay olarak kayıtlara geçti. Bu gelişme, Filipinler ve müttefiki ABD'nin, gelecek hafta Spratly Adaları'na en yakın Filipin topraklarında gerçekleştireceği ve kıyı savunması ile ada ele geçirme tatbikatlarını içeren en büyük yıllık askeri tatbikatı Balikatan öncesinde yaşandı.
Sandy Cay'in Stratejik Önemi
Yalnızca 200 metrekarelik bir kum bankası niteliğinde olan Sandy Cay, küçük boyutuna rağmen stratejik açıdan büyük önem taşıyor. Uluslararası hukuk, bu resife 12 deniz mili yarıçapında bir karasuyu hakkı tanıyor. Bu alan, Filipinler'in Çin'in bölgedeki hareketlerini izlemek için kullandığı Thitu Adası ile kesişiyor. Çin'in Sandy Cay üzerinde resmi egemenlik ilanı, Pekin'in resif ve sığlıklarda yapılaşma niyetinde olduğu endişelerini gündeme getiriyor.
Manila, son iki yılda Sandy Cay ve daha güneydeki üç resifte, Çin'in arazi kazanım faaliyetlerine dair raporları araştırmak için sahil güvenlik devriyelerini artırarak bölgeye bilimsel ekipler gönderdi. Bazı denizcilik uzmanları, Çin'in son on yılda inşa ettiği ve militarize ettiği yapay adaların, Çin ordusu ve sahil güvenliğine yeterli erişim ve varlık sağladığı için yeni arazi kazanım faaliyetlerinin olası olmadığını savunuyor.
Şu an için Sandy Cay'de kalıcı bir Çin işgali veya inşaat çalışması olduğuna dair herhangi bir işaret bulunmuyor. Filipinli bir deniz güvenliği yetkilisi, Çin sahil güvenliğinin bayrak açma töreninin ardından bölgeden ayrıldığını belirtti. Ancak, resmi egemenlik ilanı, Çin'in Thitu Adası'nda (Filipinler'de Pag-Asa olarak biliniyor) Filipinlere yönelik tacizlerini artırabileceği endişesini doğurdu.
Filipinler de Bölgede Bayrak Açtı
Manila, Çin askerlerinin çıktığı Sand Cay Adası’na çıkarma yaparak kendi bayrağını dalgalandırdı. Çin'e cevap niteliğinde olan bu hamle, Filipinler'in resiften kolay kolay vazgeçmeyeceğini gösteriyor.
Filipinler, 2023 sonundan bu yana Thitu Adası'nda bir gözlem üssü işletiyor ve bu adada pist ve diğer altyapıyı geliştirme çalışmalarına hız verdi. Bu inşaatlar, Güney Çin Denizi'ndeki resiflerini daha yaşanabilir hale getirme ve Çin'in giderek artan agresif faaliyetlerine karşı durma çabalarının bir parçası olarak değerlendirilebilir.
Çin'in iç hukuku, sahil güvenliğine, Pekin'in hak iddia ettiği sularda "izinsiz giren" yabancı gemilere çıkma, denetleme ve mürettebatını gözaltına alma yetkisi veriyor. Bu durum, Çin'in artık kendi karasuyu olarak gördüğü Thitu çevresindeki sularda Filipin ordusu ve sahil güvenliği ile çatışma riskini artırıyor.
Çin'in askeri kapasitesi, Thitu'daki Filipin üssünden çok daha güçlü. Yakındaki Subi Resifi'ndeki tesislerinde yüzeyden havaya füzeler, hangarlar, pist, radar ve derin su limanı bulunuyor. Ancak Subi, uluslararası hukukta yalnızca düşük gelgit yüksekliği olarak sınıflandırıldığı için karasuyu hakkına sahip değil.
Türkiye'nin Tepkisi
Türkiye, ASEAN ülkeleriyle (Güneydoğu Asya Uluslar Birliği) ilişkilerini güçlendirme politikası kapsamında Filipinler ile de savunma ve ekonomik iş birliğini artırmaya çalışıyor. 2024'te Filipinler ile imzalanan savunma iş birliği anlaşması, Türk savunma sanayi ürünlerinin bölgeye ihracatını kolaylaştırmayı amaçlıyor. Çin'in Sandy Cay hamlesi, Türkiye'nin Filipinler ile geliştirdiği bu ilişkileri ve bölgedeki stratejik dengeleri yeniden değerlendirmesine neden olabilir.
Ayrıca, Türkiye'nin uluslararası sularda seyrüsefer özgürlüğünü savunan tutumu, Güney Çin Denizi'ndeki gerilimlerde tarafsız ancak ilkesel bir duruş sergilemesine yol açabilir. Çin'in tartışmalı resiflerde egemenlik iddiası, Türkiye'nin de üyesi olduğu Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi (UNCLOS) ilkelerine aykırı bulunursa, Ankara'nın diplomatik tepkilerinde bu konu gündeme gelebilir.
