Netenyahu'ya şaşırtan tutuklama talebi!

İnsan Hakları İzleme Örgütü (HRW), Macaristan’a İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’nun 2-6 Nisan tarihleri arasında yapılması planlanan resmi ziyaretinde, Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM) tarafından çıkarılan tutuklama emrinin uygulanmasını talep etti. HRW, 2024 yılı Kasım ayında UCM’nin Netanyahu hakkında savaş suçları ve insanlığa karşı suçlardan ötürü tutuklama kararı verdiğini hatırlatarak, Macaristan’ı, UCM’nin yükümlülüklerine uyarak Netanyahu’yu tutuklama çağrısında bulundu.

HRW, açıklamasında, Macaristan’ın UCM’nin üyesi olarak, ülkeye giren ve hakkında tutuklama emri bulunan kişileri tutuklayıp teslim etme yükümlülüğüne sahip olduğunu belirtti. Örgüt, “Macaristan, Netanyahu’nun ülkeye girişine engel olmalı veya ülkeye girerse onu tutuklamalıdır” ifadelerini kullandı. Ayrıca, UCM’nin 1998 Roma Statüsü’ne taraf ülkelerin, mahkemeye teslim edilmek üzere şüphelileri tutuklama zorunluluğu olduğunu vurguladı.

Kasım 2024’te UCM’nin çıkardığı tutuklama emirlerinin ardından Macaristan Başbakanı Viktor Orban, Netanyahu’yu davet etti ve “Eğer Netanyahu gelirse, Macaristan’da UCM kararlarının hiçbir etkisi olmayacağına garanti veriyorum” açıklamasında bulundu. Orban, Netanyahu’nun ziyaretine ilişkin resmi açıklamayı yaparak, İsrail Başbakanı’nın 2-6 Nisan tarihleri arasında Macaristan’ı ziyaret edeceğini duyurdu. Orban’ın açıklaması, Macaristan’ın UCM kararlarına karşı duruşunu bir kez daha gözler önüne serdi.

UCM’nin Kararı ve Yükümlülükler

UCM, Kasım 2024’te, Gazze’de işlenen savaş suçları ve insanlığa karşı suçlar nedeniyle Netanyahu ve eski Savunma Bakanı Yoav Gallant hakkında tutuklama emirleri çıkarmıştı. UCM, bu tür suçlardan sorumlu kişilerin yargı önüne çıkarılmasını sağlamayı amaçlayan uluslararası bir mahkemedir. UCM’ye taraf ülkeler, mahkemeye teslim edilmek üzere tutuklama kararı verilen kişileri yakalamak zorundadır.

UCM’nin çıkardığı tutuklama emirlerinin uygulanması, Roma Statüsü’nün 86. ve 87. maddelerine göre, UCM’ye taraf ülkelere ait yetkili makamların, bu kişileri tutuklayarak Lahey’e teslim etmelerini gerektiriyor. Bu yükümlülük, UCM’ye taraf ülkelerin sorumluluğunda bulunuyor. Ayrıca, Statü’nün 89. maddesi, tutuklanan kişilerin yalnızca UCM’ye taraf ülkelere seyahat etmeleri halinde tutuklanabileceğini belirtiyor.

UCM’ye taraf 124 ülke, buna Avrupa Birliği (AB) ülkeleri ve diğer uluslararası alanda tanınan devletler de dahil olmak üzere, Netanyahu ve Gallant’ın ziyaret etmelerinin engellenmesi için yükümlü. Bu ülkeler arasında Japonya, Kanada, Meksika, Avustralya, Yeni Zelanda, İngiltere, Orta ve Güney Amerika ülkelerinin büyük çoğunluğu ve Afrika’daki birçok ülke de bulunuyor.

Netanyahu’nun Seyahati ve Yükümlülükler

Netanyahu ve Gallant’ın, AB üyesi ülkeler ve UCM’ye taraf diğer ülkelerde seyahat etmeleri durumunda, bu ülkelerin yetkili makamlarının, çıkarılan tutuklama emirlerine uygun hareket etmeleri ve onları tutuklayıp UCM’ye teslim etmeleri bekleniyor. Ancak, Macaristan Başbakanı Viktor Orban, UCM kararlarının kendi ülkesinde geçerli olmayacağını savunarak, Netanyahu’nun Macaristan’a girişinin engellenmeyeceğini belirtti.

Sonuç: UCM Kararının Uygulanabilirliği

İnsan Hakları İzleme Örgütü, Macaristan’dan Netanyahu’nun tutuklanmasını talep ederken, bu durum, ülkenin uluslararası yükümlülüklerini ve UCM’ye olan bağlılığını yeniden gündeme getirdi. Macaristan’ın, uluslararası hukuk ve UCM yükümlülükleri doğrultusunda hareket edip etmeyeceği merak konusu olurken, HRW, Netanyahu’nun tutuklanması çağrısında bulunarak bu sürecin uluslararası adaletin sağlanmasına katkı sağlayacağını savunuyor.