Kırgızistan ve Tacikistan yıllardır süren anlaşmazlıkların ardından tarihi sınır anlaşmasını imzaladı

Kırgızistan ile Tacikistan arasındaki sınırda toplanan kalabalıklar, 2021’den bu yana ilk kez sınırı geçmeyi bekliyor.

Tacikistan Cumhurbaşkanı İmamali Rahman ve Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadyr Caparov’un 13 Mart’ta Bişkek’te bir sınır anlaşması imzalayarak onlarca yıldır süren anlaşmazlıklara ve yoğunlaşan çatışmalara son vermesinin ardından insanlar nihayet aile üyeleriyle yeniden bir araya gelebilecek.

Rahman, “Sınır anlaşması, devletlerarası ilişkilerimizin daha kapsamlı bir şekilde genişletilmesi için sağlam bir temel oluşturacak ve Tacik-Kırgız ilişkilerinde yeni bir sayfa açacak,” dedi.

Kırgızistan Cumhurbaşkanı, “Kırgızistan ile Tacikistan arasında sınır anlaşmasının imzalanması tarihi bir dönüm noktası olacak,” diye ekledi. “Bu adım sadece devletlerimizin değil tüm Orta Asya bölgesinin güvenlik, istikrar ve sürdürülebilir kalkınmasının güçlendirilmesine önemli bir katkı sağlayacaktır.”

İki ülke arasında yıllardır tartışmalı olan sınır, şiddetli çatışmaların ardından 2021 yılında kapatıldı.

Çalkantılı bir tarih

1.000 kilometrelik sınır üzerindeki müzakereler 23 yıl sürdü. Ülkeler dağlık bölgelerdeki bazı sınır bölümleri üzerinde anlaşmayı başarsa da, mera arazisi ve su kaynaklarının nasıl paylaşılacağı konusunda bölünmüşlerdi. Yerel anlaşmazlıklar yol kapatmalara, taş atmalara ve sık sık sınır muhafızlarının da katıldığı çatışmalara yol açtı. Çatışmaların yerel niteliği, ilk kez ağır askeri teçhizatın dahil olduğu 2021 yılına kadar sürdü. Bir su giriş istasyonu üzerindeki anlaşmazlık çatışmaya dönüştü ve her iki taraftan 55 ölü ve 300 yaralıya neden oldu. Sonuç olarak, her iki ülke de sınırlarını kapattı ve diğerine hava yolu seferlerini durdurdu.

Eylül 2022’de gerilim yeniden alevlendi ve bugüne kadarki en şiddetli çatışma yaşandı. Her iki taraf da diğerini önce saldırmak, sivilleri öldürmek ve ateşkes sözlerini bozmakla suçladı. Kırgızistan 59 ölü ve 198 yaralı bildirirken, Tacikistan 41 ölü ve 100 yaralı bildirdi. Şiddet, Kırgızistan’ı bombardıman nedeniyle 136.000 kişiyi tahliye etmek zorunda bıraktı. Bu çatışma bir uyanış çağrısı oldu ve karmaşık olduğu kanıtlanan sınır müzakerelerinin yenilenmesi için bir itici güç oldu.

Her iki taraf da kendi lehlerine olan haritalara bağlı kalmak istiyordu

Tacikistan, Sovyetler Birliği tüm Orta Asya devletlerinin sınırlarını ilk kez belirlemeye başladığında oluşturulan 1924-1927 haritalarını takip etmeyi umuyordu. Ancak Kırgızlar, Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) kurulduğunda oluşturulanlar da dahil olmak üzere daha yeni haritaları savunuyor. Tacikistan’ın Kırgız topraklarında Vorukh ve Kayragach olmak üzere iki yerleşim bölgesine sahip olması sorunu daha da derinleştirdi.

Yeni anlaşmanın bir parçası olarak, bu toprakların bir kısmı başka topraklar karşılığında Kırgızistan’a verildi.

Kırgızistan’ın ulusal güvenlik komitesi başkanı ve sınır görüşmelerinin baş müzakerecisi Kamçıbek Taşyev, her iki tarafın da taviz verdiğini çünkü “sınır meselesinin asla tek bir tarafın lehine çözülmemesi gerektiğini” kaydetti.

Müzakereler sonucunda iki ülke arasında yaklaşık 25 kilometrekarelik bir alan değiş tokuş edilirken, bazı yollar ve alanlar ortak kullanım için tarafsız bölge olarak belirlendi.

Yeni bir iş birliği dönemi

Sınır anlaşmasının yanı sıra iki lider, karayolu erişimi ve stratejik su kaynaklarının kullanımı gibi konuları içeren 15 iş birliği anlaşması imzaladı. İki ülke arasındaki hava ulaşımı da yenilendi. Orta Asya’daki son toprak anlaşmazlığını çözen yeni anlaşmanın bölgede istikrar ve güvenliği arttırması, transit yolları açması ve ticareti arttırması bekleniyor.