İstanbul Sözleşmesi Nedir?
İstanbul Sözleşmesi, tam adıyla Kadına Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Mücadeleye Dair Avrupa Konseyi Sözleşmesi, kadın haklarını ve kadına yönelik şiddeti önlemeyi amaçlayan uluslararası bir anlaşmadır. 2011 yılında İstanbul’da imzalandığı için “İstanbul Sözleşmesi” olarak anılır. Türkiye, sözleşmeyi ilk imzalayan ve onaylayan ülkeler arasında yer aldı.
İstanbul Sözleşmesi, kadına yönelik her türlü şiddetin önlenmesini, mağdurların korunmasını ve faillerin cezalandırılmasını hedefleyen kapsamlı bir metindir. Sözleşme, devletlere kadınlara karşı şiddeti önlemek için yasal ve yapısal tedbirler alma yükümlülüğü getirir. Aynı zamanda aile içi şiddete karşı da önemli koruyucu hükümler içerir.
İstanbul Sözleşmesi Neden Kaldırıldı?
Türkiye, 2021 yılında Cumhurbaşkanı kararı ile İstanbul Sözleşmesi’nden çekildi. Çekilme gerekçeleri arasında sözleşmenin “aile yapısına zarar verdiği” ve bazı maddelerinin toplum değerleriyle uyumsuz olduğu iddiaları yer aldı. Özellikle sözleşmenin LGBTİ+ bireylerle ilgili maddeleri tartışma konusu oldu. Çekilme kararı geniş tartışmalara yol açtı; destekleyenler kadın haklarının gerileyeceği endişesini dile getirirken, karşı çıkanlar ise sözleşmenin aile değerlerini tehdit ettiğini savundu.
İstanbul Sözleşmesi'nin Maddeleri Nelerdir?
İstanbul Sözleşmesi’nin temel maddeleri şunlardır:
-
Şiddetin önlenmesi: Kadına yönelik şiddetin her türlüsünü önlemek için eğitim, farkındalık ve yasal düzenlemeler yapılması.
-
Koruma: Şiddet mağdurlarının güvenliğinin sağlanması için sığınma evleri ve destek mekanizmaları kurulması.
-
Faillerin cezalandırılması: Şiddet uygulayanların etkili şekilde yargılanması ve cezalandırılması.
-
Toplumsal cinsiyet eşitliği: Kadın-erkek eşitliği için toplumsal cinsiyet rollerinin sorgulanması ve eşitliğin desteklenmesi.
-
Uluslararası iş birliği: Üye devletler arasında bilgi ve deneyim paylaşımı.
İstanbul Sözleşmesi’nin Sakıncalı Maddeleri Nelerdir?
Eleştirilen maddeler arasında özellikle “toplumsal cinsiyet” (gender) kavramına dair hükümler yer alır. Bazı kesimler, bu maddelerin aile yapısını bozduğunu ve LGBTİ+ haklarını ön plana çıkardığını iddia ediyor. 36. madde özellikle bu tartışmaların odağında. Bu madde, sözleşmenin temel kavramlarını ve uygulama alanlarını tanımlar.
İstanbul Sözleşmesi’nin LGBTİ Maddesi Nedir?
Sözleşmenin LGBTİ bireylerle ilgili doğrudan maddesi bulunmamakla birlikte, toplumsal cinsiyet eşitliği ve cinsel yönelimle ilgili hükümler, LGBTİ haklarını da kapsadığı için tartışmalara neden oldu. Bu durum, özellikle sözleşmeden çekilme sürecinde sıkça gündeme getirildi.
İstanbul Sözleşmesi Ne Zaman İmzalandı?
İstanbul Sözleşmesi, 11 Mayıs 2011 tarihinde Türkiye’nin İstanbul şehrinde Avrupa Konseyi üyeleri tarafından imzaya açıldı. Türkiye, ilk imzalayan ve onaylayan ülkeler arasında yer aldı. Sözleşme 1 Ağustos 2014’te Türkiye’de yürürlüğe girdi.