İspanya ve Portekiz'deki elektrik kesintisinin sebebi nedir? 4 çarpıcı senaryo masada!

İspanya ve Portekiz’i büyük ölçüde etkisi altına alan, Fransa’nın bazı bölgelerinde de sorunlara yol açan devasa elektrik kesintisi, milyonlarca kişiyi temel ihtiyaçlarını karşılayamaz hâle getirdi. Büyük kentler karanlığa gömülürken, günlük yaşam ciddi şekilde sekteye uğradı. Avrupa, bu denli geniş kapsamlı bir kesintiyi en son 2003 yılında İtalya’da yaşamıştı. O dönem 56 milyon insanı etkileyen 12 saatlik kesinti, İsviçre’den İtalya’ya enerji taşıyan yüksek gerilim hattına devrilen bir ağacın neden olduğu arızadan kaynaklanmıştı. Bu son olayda ise, İspanya ve Portekizli yetkililer şimdilik net bir neden belirtmekten kaçınıyor.

İspanya Başbakanı Pedro Sanchez, ülkenin öğle saatlerinde yalnızca 5 saniye içinde tam 15 gigavatlık elektrik üretimini kaybettiğini açıkladı. Bu miktarın, ülke genelindeki enerji talebinin yaklaşık yüzde 60’ına denk geldiğini belirten Sanchez, yaşanan durumun eşi benzeri görülmemiş bir kriz olduğunu vurguladı. Kesintinin uzun sürebileceği yönünde uyarıda bulunan Başbakan, nedenine ilişkin net bir açıklama yapmanın henüz mümkün olmadığını, uzman ekiplerin tüm ihtimalleri titizlikle incelediğini ifade etti.

Siber Saldırı Senaryosu Kesintinin ardından ilk anlarda siber saldırı ihtimali öne çıkan senaryolar arasında yer aldı. Özellikle İspanya’nın Gazze’de yaşananlara karşı Avrupa’da en sert duruş sergileyen ülkelerden biri olması ve İsrail’in saldırılarına yönelik açık tepkileri, bu tür bir ihtimali gündeme taşıdı. Ayrıca İspanya’nın Rusya ile savaş halindeki Ukrayna’ya verdiği güçlü destek de ülkeyi jeopolitik olarak dikkat çeken bir hedef haline getiriyor. Ancak olası nedenler yalnızca siber tehditlerle sınırlı değil. Yenilenebilir enerji kaynaklarının sistemdeki ağırlığı da tartışılan bir diğer başlık. AA muhabirinin ElectricityMaps verilerinden aktardığı bilgilere göre, kesinti öncesi İspanya elektriğinin yüzde 60,2’sini güneşten, yüzde 10,6’sını rüzgardan, yüzde 10,1’ini hidroelektrikten sağlıyordu. Nükleer santraller üretimin yüzde 9,7’sini, doğal gaz santralleri ise yüzde 6,8’ini karşılıyordu. Geriye kalan oran diğer enerji kaynaklarına aitti. Böylece, İspanya'nın toplam elektrik üretiminin yüzde 80’inden fazlası yenilenebilir enerjiye dayanıyordu. Enerji uzmanları, rüzgar ve güneş gibi değişken üretime sahip kaynakların hızlı bir şekilde sistemlere entegre edilmesinin, özellikle altyapısı eskiyen şebekelerde ciddi yük oluşturabileceğine dikkat çekiyor. Yaşanan kesintide de bu durumun etkili olabileceği yönünde görüşler öne çıkıyor.

Kesintiye Yönelik Dün öğle saatlerinde İspanya elektrik şebekesinde meydana gelen ciddi bir dalgalanma, ülkenin Fransa ile olan enerji bağlantısının tamamen kopmasına yol açtı. Bu gelişme, İber Yarımadası’nın Avrupa ana elektrik ağıyla olan bağlantısını keserken, hem İspanya hem de Portekiz’deki elektrik sistemlerinin kısa sürede çökmesine neden oldu. Avrupa sistemiyle bağlantının kaybedilmesi sonucu milyonlarca insan elektriksiz kaldı ve temel modern ihtiyaçlara ulaşım ciddi şekilde aksadı. Kesintinin nedenine ilişkin teknik analizler sürerken, şebeke operatörleri sistemi yeniden devreye almak için oldukça karmaşık ve dikkat gerektiren bir süreci yönetiyor. Avrupa Birliği Komisyonu, enerji arz güvenliğini güçlendirmek adına uzun süredir İspanya ve Portekiz gibi ülkelerin Avrupa kıta şebekesiyle olan elektrik bağlantılarını geliştirmeleri gerektiğine dikkat çekiyor. Yaşanan bu büyük kesinti, bu tavsiyelerin ne denli kritik olduğunu bir kez daha ortaya koydu.

Siber Saldırı Senaryosu Kesintinin ardından ilk anlarda siber saldırı ihtimali öne çıkan senaryolar arasında yer aldı. Özellikle İspanya’nın Gazze’de yaşananlara karşı Avrupa’da en sert duruş sergileyen ülkelerden biri olması ve İsrail’in saldırılarına yönelik açık tepkileri, bu tür bir ihtimali gündeme taşıdı. Ayrıca İspanya’nın Rusya ile savaş halindeki Ukrayna’ya verdiği güçlü destek de ülkeyi jeopolitik olarak dikkat çeken bir hedef haline getiriyor. Ancak olası nedenler yalnızca siber tehditlerle sınırlı değil. Yenilenebilir enerji kaynaklarının sistemdeki ağırlığı da tartışılan bir diğer başlık. AA muhabirinin ElectricityMaps verilerinden aktardığı bilgilere göre, kesinti öncesi İspanya elektriğinin yüzde 60,2’sini güneşten, yüzde 10,6’sını rüzgardan, yüzde 10,1’ini hidroelektrikten sağlıyordu. Nükleer santraller üretimin yüzde 9,7’sini, doğal gaz santralleri ise yüzde 6,8’ini karşılıyordu. Geriye kalan oran diğer enerji kaynaklarına aitti. Böylece, İspanya'nın toplam elektrik üretiminin yüzde 80’inden fazlası yenilenebilir enerjiye dayanıyordu. Enerji uzmanları, rüzgar ve güneş gibi değişken üretime sahip kaynakların hızlı bir şekilde sistemlere entegre edilmesinin, özellikle altyapısı eskiyen şebekelerde ciddi yük oluşturabileceğine dikkat çekiyor. Yaşanan kesintide de bu durumun etkili olabileceği yönünde görüşler öne çıkıyor.

Atmosferik Titreşimler Bazı uzmanlara göre yaşanan büyük kesintinin ardında yalnızca teknik ya da siber nedenler değil, bölgedeki atmosferik titreşimler de olabilir. Bu titreşimlerin elektrik hatları üzerinde olumsuz etkiler yaratarak sistemler arası senkronizasyon bozukluklarına neden olduğu öne sürülüyor. Aynı şekilde, İspanya’daki elektrik şebekesinde meydana gelen yerel bir arıza ya da bir üretim tesisinde yaşanan teknik bir aksaklık da domino etkisiyle tüm sistemin çökmesine yol açmış olabilir. Avrupa Birliği Komisyonu’nun daha önce yayımladığı enerji eylem planında da bu tür risklere dikkat çekilmişti. Elektrik şebekelerinin daha verimli, dayanıklı ve entegre bir şekilde çalışabilmesi için kapsamlı bir altyapı modernizasyonu gerektiği vurgulanan planda, 2030 yılına kadar AB ülkeleri arasındaki sınır ötesi iletim kapasitesinin iki katına çıkarılması için yaklaşık 584 milyar avroluk bir yatırım ihtiyacı olduğu belirtilmişti. İber Yarımadası’nda yaşanan bu kesinti, AB’nin enerji altyapısındaki kırılgan noktaları yeniden gözler önüne serdi. Olası nedenin netleşmesiyle birlikte Avrupa'nın şebeke güvenliği ve dayanıklılığı konusunda atması gereken adımlar daha da belirginleşecek.

Yaşanan Olaylardan Ders Çıkaracağız AB Komisyonu’nun Baş Sözcüsü Paula Pinho, Brüksel’de düzenlenen basın toplantısında, yaşanan elektrik kesintisinin boyutunun daha önce eşi benzeri görülmemiş düzeyde olduğunu ifade etti. Pinho, "Yaşanan kesinti eşi benzeri görülmemiş bir büyüklükteydi. Dolayısıyla, bundan alınacak derslere bakacağız." dedi. Avrupa’daki sistem operatörlerinin, İspanya ve Portekiz’in ulusal enerji operatörleriyle koordineli biçimde çalıştığını aktaran Pinho, kesintinin nedenleri ve enerji altyapısının bu tür bir olaya ne derece hazırlıklı olduğuna dair detaylı bir değerlendirme yürütüldüğünü kaydetti. Söz konusu olayın teknik boyutlarının karmaşıklığına işaret eden Pinho, sürecin sağlıklı ilerlemesi için zaman gerektiğini, ancak gereken tüm adımların atılacağının altını çizdi.